zaterdag 27 april 2013

Foto-lijstjes.......

Naast allerlei variaties in ronde vormen, oefen je ook de rechte lijnen.
Voor veel kinderen is dat moeilijk.
Een rechte lijn maken vraagt meer van je motoriek.
Maak met je vinger op tafel maar eens een ronde vorm, alsof je op papier tekent.
Doe daarna hetzelfde met een rechte lijn. Je voelt dat het een ander appèl doet op je gewrichten.
Rechte lijnen tekenen op een papier vraagt van je ogen ook iets anders. Je hebt steun aan de lijn van het papier, of aan de hoeken maar dat betekent ook dat je èn naar je lijn èn naar de rand van het papier moet kijken. Een rechte lijn van boven naar beneden tekenen is dan weer makkelijker dan van links naar rechts. Dat betekent ook dat de opdracht makkelijker is, als je je papier mag draaien. In klas 1 mag dat. In klas 3 zou je kunnen zeggen dat dat niet mag.........hm. Ik vind dat lastig. Als een verbod op het draaien van je papier betekent dat kinderen ontevreden zijn over het eindresultaat, vind ik dat niet prettig. Ik zou daar niet een opdracht als deze voor nemen.

Een papier vol fotolijstjes zou je jaarlijks opnieuw kunnen maken. Hoe verdeel jij je papier? Welke kleuren gebruik je? Daarin is door de jaren heen veel verandering te verwachten.


Ik deed deze oefening in de eerste klas.
Foto's uit het archief zou je kunnen zeggen. 
Al die tekeningen naast elkaar geven al een prachtig behangetje (en dat is niet gek op onze stoere beton-muren) en van sommigen zou ik zo een afdruk op een t-shirt willen maken.


En pop? Die lag te slapen terwijl wij alweer aan nieuw werk begonnen waren.

Je kunt aan de resultaten goed zien hoe verschillend de kinderen kijken, hoe het met hun overzicht en motoriek staat. Hoe het ene kind al het overzicht over het hele papier heeft en het andere nog van lijn naar lijn tekent (of helemaal opgaat in de vorm, zie foto 1, tweede van de bovenste rij). Bij de een is het al een samenhangend geheel en bij de ander moet er nog veel geoefend worden. Ik neem ook altijd de leeftijd van de kinderen mee. Er zijn kinderen die al 6 zijn (of al heel snel 7 worden in klas 1) en ik heb er ook een paar die pas 6 werden in de eerste. Het leeftijdsverschil kan dus meer dan een jaar zijn en dat kun je vaak (dus niet altijd ;-)) terugzien.
Tekeningen als deze laten mij  het belang van het vak zien.

IDEE: Ik houd ervan om schilderingen en tekeningen vaker te gebruiken. (Ik heb hele jaargangen schilderingen op zolder liggen.....van drie kinderen!) Dus eerst een kleurstemming schilderen en er daarna op vormtekenen. Je kunt dan ook witte krijtjes gebruiken.

Wat ik nu leuk zou vinden is als jullie, volwassen lezers, deze oefening ook zouden doen, er een foto van maken en mij die toesturen. Plaats ik ze hieronder. Als aanvulling, want eigenlijk ben ik zoveel juf dat ik het plezier van vormtekenen aan iedereen zou willen doorgeven.

donderdag 18 april 2013

Spiraal.

Steeds terugkerende vormteken-oefeningen zijn de oervormen.
We tekenen veel cirkels, vierkanten, driehoeken, spiralen, lemniscaten en vijfsterren (reken ik allemaal tot een oervorm, geen idee eigenlijk welke vormen daar precies toe behoren.....ik houd gewoon van dat woord: OER).

Vormtekenen is veel meer dan het tekenen van een vorm alleen. Vormen moet je voelen, vormen moet je zien, vormen moet je doen.
Vandaag hebben we een steeds terugkerende vorm getekend: de spiraal.

met dank aan Pinterest.


Weet je nog het spelletje van vroeger?' De boom die wordt hoe langer hoe dikker?'
Ik herinner me dat nog als een heerlijk spel dat ik op de kleuterschool deed. Kinderen in een lange sliert rondlopend op het plein, juf aan het begin. Juf loopt rond spiraalsgewijs naar binnen en langzaam verdicht de spiraal zich totdat de kinderen als een dikke stam in het midden staan. Dan zoekt juf haar weg naar buiten en langzaam komt de kluwen kinderen weer in beweging.........totdat de hele kring weer uitgewikkeld is en de laatste kinderen heel hard moeten rennen om de lange rij te blijven volgen. Een heerlijk spel vond ik dat. Het dicht in het midden tegen elkaar staan en het langzaam weer ontwikkelen tot een woest rennende kring.....Ik stond liever niet aan het einde, dat weet ik nog wel.

Wanneer je een spiraal tekent met kinderen moet je je goed bedenken dat een uitwikkelende spiraal iets anders teweegbrengt dan een inwikkelende spiraal. Inwikkelend werkt het verstillend, uitwikkelend werkt uitbundigheid in de hand......Beiden zijn goed op momenten.

Ik laat de kinderen graag een cirkel tekenen. Bladvullend.
Eerst maken we cirkels in de lucht, met de hele arm, dan vanuit de elleboog, dan kleiner vanuit de pols, dan alleen met een vinger. Groot, kleiner en allerkleinst en vanuit de cirkel ook de spiraal. Met de klok mee naar binnen en tegen de klok in naar buiten (of andersom) 'Hé juf, mijn cirkel gaat nu andersom......!'
'Nu alleen met de ogen juf!' Ja hoor, naar boven, links, beneden, rechts.......Alle kinderen voelen dan dat je ook spieren in het oog hebt. Een volkomen prettig gevoel is dat niet.
Pas dan doen we de cirkel op papier. Een 'beweegvorm' noem ik dat.
Keer op keer maak je de cirkel. Langzaam ontstaat de vorm zoals jij 'm hebben wilt.  (bij sommige kinderen plak ik het papier vast, dat werkt dan net makkelijker voor ze)


uit: Formenzeichnen (Verlag Freies Geistes-
leben)
Als de cirkel goed is komt de inwikkelende spiraal, vanuit die cirkelvorm. De krijtjes komen tot stilstand in het midden en dan wikkelen de kinderen hun spiraal uit. Doordat je de cirkel als begrenzing hebt, 'vliegen ze er niet uit'.

In de eerste klas zijn er kinderen die de lijnen heel dicht langs elkaar laten lopen. De activiteit van het inwikkelen is het belangrijkste. Nu, in klas 3 stel ik meer eisen. Er moet ruimte blijven om straks iets anders mee te doen ......ik wil er in gaan schrijven (heeft niets met vormtekenen te maken, maar waarom zou je een gemaakte tekening niet voor een taalopdracht kunnen gebruiken?)









Volkomen stil waren de kinderen aan het werk. Het vormteken-gedeelte is klaar, met de taalopdracht zijn ze bezig: 'een lente-woorden-slinger'. Hier een begin, morgen verder.

(Zien jullie de Madeliefjes?)


Op deze zonnige, winderige dag hebben we zowel in-wikkelende als uit-wikkelende spiralen getekend. Zonder ons hoofd te verliezen........Dat laten we dan in de pauze wel weer gebeuren, want wat waait het vandaag!




dinsdag 9 april 2013

De rechte lijn.

Zingend worden de nieuwe eerste klassers welkom geheten aan het begin van het schooljaar.
Vanuit de kleuterklas lopen zij tussen een haag van kinderen door.
Op het hoofd een gouden kroon, in hun hand een zonnebloem.
Samen met hun ouders lopen ze de trap op en geven hun nieuwe juf een hand.

Welkom in de eerste klas
Wij wensen jou en elkaar
Een heel fijn jaar!

Die eerste dag in de eerste klas is natuurlijk een heel bijzondere dag.
Een van de dingen die je dan doet is: 'Het gesprek' voeren.

Je zou kunnen zeggen dat Het Gesprek het allereerste echte eerste klas-moment is.
'Waarom ben je op school?'
'Om te leren', zeggen dan alle kinderen.
En dan volgt een lange opsomming van wat de kinderen dan allemaal willen leren.
Ik weet nog dat één kind  eindeloos lang met zijn vinger in de lucht zat.
We hadden al van alles gehad en hij zei triomfantelijk : 'Wiskunde'.
Nou, daar had niemand van terug. Wiskunde.........

Na een mooie aanloop stel je dan ook de vraag:
'Wat is er allemaal recht in de wereld'.
Het raam, mijn tafel, het schoolbord, een hijskraan, een bloemstengel (er staan immers 20 zonnebloemen op een grote vaas!)
Het officiële moment breekt dan aan.
'Wie zou er een mooie rechte lijn op het bord kunnen tekenen?'
En dat gebeurt dan. Één voor één en in doodse stilte. Een rechte lijn, van boven naar beneden.
Bij elke lijn komt een naam te staan en aan het eind van de dag komen de ouders in de klas om al die lijnen te bewonderen.....
Hoe lang zal dit alles duren? Een uurtje? De dag duurt lang en er wordt ook nog veel gespeeld en getekend.
Effectieve leertijd heet dat. Iedereen luistert en iedereen let op.......Soms is 10 minuten effectieve leertijd al voldoende......kun je het een hele ochtend mee doen.




De rechte lijn.
Een heel jaar lang zal die lijn terugkomen. In het schrijven, in het tekenen en ook in het vormtekenen.



maandag 8 april 2013

Aanvang.

mijn eigen vormtekenboekje, met ideeën, aantekeningen en waarnemingen.


Juf ben ik......het kon niet anders.
Kind van een schoolmeester en een kleuterjuf.  Hij is inmiddels bijna 83, zij is eind 2011 overleden, 75 jaar.
Ouders die hun kind, al dan niet met zorg, volgden en vrij lieten in de keuzes die zij maakte.
En dat kind koos, na de reguliere Pedagogische Academie voor de Vrijeschool.
Ik koos voor de sfeer, voor het warme, voor de kleuren en werd geconfronteerd met al het gedachtegoed achter die uiterlijkheden. En dat viel niet mee. Ik bewoog mee, zwom terug, nam afstand en sprong dan toch maar weer in het diepe.

Inmiddels is dat bijna 30 jaar geleden.

In die tijd kon je nog een herscholingsjaar doen, aan de Vrije PA aan de Choisyweg in Zeist.
Bekijk vooral dat woord: Herscholing.....Dat wat ik had geleerd, was niet zoals het moest zijn....ik moest her-geschoold worden. Dat waren nog eens tijden.
Na dat jaar besloot ik dat ik in een boekwinkel wilde werken, voor mij geen Vrijeschool meer.

Maar ja, het kriebelde toch, ik bleef lezen en ging toch op een Vrijeschool werken. Eerst in Almelo, later op de ZMLK-school van de Michaëlshoeve (nu de Lans). Mijn oudste twee kinderen groeiden er op en toen vertokken we in 1990 naar het Noorden van het land, naar OlmenEs in Appelscha.

Al die jaren bleef dus het contact met de antroposofie.

Ik heb mij altijd afgevraagd waarom mijn voorliefde lag bij vakken als vormtekenen en handwerken.
Soms denk ik wel eens dat het komt doordat Rudolf Steiner daar niet zoveel over geschreven heeft.
Het vak vormtekenen is eigenlijk pas in de jaren '70 echt van de grond gekomen.
Steiner zei er wel dingen over, maar het is nooit tot een systematisch leerplan gekomen.
Achteraf besef ik me ook pas dat het boek dat ik in de tachtiger jaren aanschafte  pas 15 jaar nadat vormtekenen een vak werd geschreven is. Hoe jong was het vak dan eigenlijk. Jong....en dus in beweging.
Daar houd ik van.

Ik deel met jullie mijn gedachten over het vak vormtekenen.
Ik houd van dat vak, zie wat het met kinderen doet, wat je aan hun werk kunt aflezen.
Een tijdlang heb ik gelopen met het idee dat dit nu werkelijk een vak is, dat je zo zou kunnen implementeren in het reguliere onderwijs, maar ik ben geen boekenschrijver. Ik maakte een begin, maar een boek met kop en staart werd het nooit. Ik ben een schrijvende denker en geen gestructureerde schrijver. Nu eens die kant op, dan weer de andere.


Dit is een begin........en hoe het worden gaat? Ik kan het je werkelijk niet vertellen.
Het lijkt me leuk om gewoon bij het begin te beginnen.....jullie mee te nemen en dan hoop ik dat je met me mee- tekent en mee-beweegt.