Spiegelen in klas 2

Och, ik zing wel met de kinderen uit mijn klas. Maar ik heb een handicap. Ik zing laag. Net als een man.......en daar heb ik last van. Ik zing voor, leer de kinderen de tekst van een lied en maak veel gebruik van mijn blokfluit. Maar zo vrolijk eindeloos met juf meezingen is het nooit.
In de vierde klas kun je zo eindeloos heerlijk canons zingen. En ik gunde  het mijn klas om eindelijk eens lekker te zingen met een juf die prachtig zingt.
En dat doet de juf van de tweede klas.

En dus ga ik elke week naar de tweede klas en komt zij in mijn klas. Leert ze de kinderen vooral liedjes met veel tekst......en zingt ze met een engelenstem met ze mee. ( En wat moest ik lachen toen de kinderen zeiden: 'Ze zingt zo hoog juf, het doet zeer aan mijn oren'.....ik weet zeker dat ze de voordelen ervan zullen ondervinden. Ik hoorde het al)

Tweede klas, vormtekenen. Leuk.

Als een kind geboren wordt is het één met de aarde. Het gaat links en rechtsom rollen en dat is de eerste denkbeeldige lijn die het overgaat.
Met het oprichten van het kind overwint het de zwaartekracht.
Als kinderen eenmaal staan en gaan lopen en ze willen iets oppakken, zakken ze door hun knieën. Het moment dat ze gaan bukken, dus hun bovenlijf voorover buigen komt pas later. Het duurt voordat ze op die manier een horizontale lijn kruisen anders gezegd.
De verticale lijn kruisen is heel iets anders. Kinderen pakken iets heel lang met twee handen aan, drinken met twee handen en al is één zijde favoriet, krijtjes worden soms nog net zo makkelijk met links als met rechts gebruikt.
Gaan ze eenmaal naar school en geeft juf ze een hand, dan zie je ook dat zij vaak hun hand aanbieden aan de zelfde kant. Juf geeft rechts, het kind links.
Het moment dat een kind 'de goede hand' geeft is ook weer zo'n moment. Zij gaan de verticale lijn over. Zij kruisen.
Dat links-rechts is belangrijk. Het heeft te maken met de hersenhelften en stelt kinderen in staat te gaan lezen en schrijven. Nog altijd kunnen jonge kinderen veel spiegelen. Een B kan zomaar een D worden (b-d) en soms zelfs een P. Ook cijfers kunnen kinderen omdraaien. Dat spiegelen moet in de eerste klas verdwijnen en links-rechts moet een plek krijgen. In de tweede klas zou dat eigenlijk 'op orde' moeten zijn. Kinderen zijn gelateraliseerd. De linker- of rechter hersenhelft is dominant geworden.
In de tweede klas gebruik je de verticale lijn in het vormtekenen. Je gaat spiegelen.Bewust spiegelen.

Nu gaan er stemmen op dat je kinderen dan een papier geeft en dat zelf met krijt in twee delen laat verdelen. 'Trek maar een mooie rechte lijn van boven naar beneden'. Kinderen die dat moeilijk vinden beginnen op die manier al met een achterstand. En dus laat ik ze het papier altijd vouwen.

De eerste keer vormtekenen in klas 2.
En dat vouwen.......dat moeten sommigen nog goed oefenen zie ik wel.
Een onbekende klas voor mij. Ik weet nog niet precies wie hulp nodig heeft en dus is zo'n eerste les best pittig. Voor mij maar ook voor sommige kinderen.
Ze zitten prima in de nabootsing en doen keurig met me mee. We maken cirkels in de lucht, ze zien het voor zich en kunnen dat ook benoemen.
Als vierde klas juf moet je weer even terug naar eenvoudig en de eerste vorm die we maken is dat ook. Een beetje rond, een beetje recht.
Ik teken de vorm aan de linker kant van de lijn, de kinderen doen dat ook en met onze vingers in de lucht ( niet één vinger, doe maar alsof je een krijtje in de hand hebt') spiegelen we de vorm. Daarna kijken we hoe die vorm dan op papier moet komen.
Ze werken hard. Ze kennen me niet zo goed en ze willen het goed doen. En dus geef ik de klas als geheel veel complimenten. De individuele kinderen help ik, Ja, ik vraag of ik iets mag voordoen en teken dan ook op hun papier.....
En zie hier het resultaat. Een vormtekenklas is het, dat zie ik nu al ;-) Een talentenklas noem ik ze.

De achtergrond laat ik wel kleuren, tussen de vorm doe ik dat zelden. Op deze manier zie je beter hoe de vorm is.....

Als juf zie ik hoe ze de vormen links en rechts nog aan elkaar plakken, hoe een nieuw kind (dat nog nooit op deze manier tekende) nog thuis moet raken in dit vak, maar vooral zie ik de ijver, de goede wil en het plezier.

Vierde klas.

In de vierde klas wordt alles anders.
Het jaar is begonnen en de kinderen voelen zich nu ook echt 'groot'. Ik tracht wat ingesleten gewoontes te veranderen door te zeggen: 'Dat kan nu niet meer hoor, jullie zijn nu echt een vierde klas'. Dat kan ik onmogelijk het hele jaar volhouden, maar de eerste weken voelen zij zelf ook dat een opdracht niet over drie dagen uitgesmeerd kan worden, dat er tussen twee lessen in tempo gemaakt moet worden met opruimen en dat er tijdens de periode serieus gewerkt moet worden, al is het knippen en plakken.

De kinderen hebben nieuwe krijtjes gekregen. Dat gaat zo bij ons in de vierde klas. Dan krijgen ze een doos Filia-krijt. Harde olie-pastels.
Ik zie heus de meerwaarde voor de periode-schriften, maar voor het vormtekenen vind ik het nog wat 'ieletjes'. Ze zijn echter zo verliefd op die nieuwe krijtjes, dat ik het ze niet kan aandoen om gewoon met de oude Stockmar-staafjes te tekenen.
De krijtjes breken snel, je moet ze zeker niet laten vallen en daarom staan ze, met naam erop, in een doos voor in de klas.
Ik ben niet zo blij met de grip die ze op die krijtjes hebben, ik vind ze klein en als ze gebroken zijn al helemaal.Er zijn wel verlengstukjes te koop, maar dan zouden ze de hele les bezig zijn de kleurtjes te verwisselen. Wat een gedoe. Ik begrijp natuurlijk wel heel goed hoe heerlijk het is, zo'n doos vol regenboogkleuren en voor het kleuren van de achtergrond zijn ze ideaal.

Om goed te vlechten moet je enorm wakker zijn. De basisvormen die we zo in het begin van de vierde gebruiken zijn eigenlijk allemaal wel bekend. Vierkant, cirkel en lemniscaat.....maar de aandacht moet ook gaan naar het vlechten. Boven, onder, boven onder ........Eerst nog met ruimte op de kruispunten, maar langzaam komen de lijnen echt bij elkaar.








Ik loop rond, help zo hier en daar en kijk kritisch of het vlechten goed gelukt is. De kinderen werken gedreven en geconcentreerd. Sommigen kunnen het al heel goed, anderen vergissen zich.
Dat zegt ook wel iets over de kinderen. Juist dat vormtekenen werkt enorm wekkend. Wie niet wakker is, vergist zich. Fijn dat het niet meteen perfect hoeft te zijn. We oefenen een heel jaar!

Een uitstapje naar klas 4

Na een heel jaar spiegelen, oefenen van lopende  vormen (handschrift-verbetering) en oervormen zijn wij aan het einde van de derde klas gekomen.

We zijn aan het evalueren en ook aan het vooruit kijken.
In de eerste klas was het eerste woord dat de kinderen schreven 'IK' en daar tekenden ze een zelfportret bij.
Nu hebben we op ons handgeschept papier een gedicht geschreven met als titel 'IK'. Een elfje....
Op mijn andere blog schrijf ik daar over. (klik HIER)









Gisteren hebben we alvast vooruit gekeken naar de vierde klas.
In de vierde klas ga je allerlei vormen in elkaar vlechten en we hebben het alvast geprobeerd......en dat ging eigenlijk best goed.
Natuurlijk beginnen we eenvoudig, maar langzamerhand zullen de vormen steeds ingewikkelder worden.
Ik maak jullie deelgenoot van dit eerste probeersel.
Je zet de vorm op in een lichte kleur en wanneer je tevreden bent met de basis ga je de lijnen in elkaar vlechten. Dat vraagt heel wat concentratie. Elke lijn gaat beurtelings onder-boven-onder de lijn die hij tegenkomt op zijn weg. Die concentratie is echt nodig, want je kunt je maar zo vergissen.
Sommige kinderen vonden het moeilijk, anderen deden het als vanzelf en wat waren ze trots. Nu al, in de derde....vierde klas werk.

 De allereerste keer, boven-onder-boven-onder......

Het is ook fijn om alvast te weten wat voor nieuws je te wachten staat straks in de vierde klas......

Klas 3: Spiegelen in vier richtingen en meer.

In de derde klas zijn er twee onderwerpen die veel aan de orde komen. Nadat je in klas 2 vooral links-rechts gespiegeld hebt, doe je dat in de derde klas ook naar onder en naar boven.
Een tweede onderwerp is metamorfoses. Dat klinkt ingewikkeld, maar feitelijk laat je kinderen beweging tekenen. Wat gebeurt er als je een cirkel aan één kant zou induwen? En wat als je dat nog verder zou doen?

Ik schets jullie een beeld. Stel je een cirkel voor. Rood aan de buitenkant, blauw aan de binnenkant. Duw in gedachten die cirkel aan één kant in en teken wat je dan ziet. Duw verder en verder en verder...........op een gegeven moment klapt de cirkel dan om....en heb je een cirkel die rood is aan de binnenkant en blauw aan de buitenkant......
Dat, staat in het leerplan zou je met de kinderen moeten oefenen.
Nu ja, behalve dat kinderen zich concentreren op één tekening en die mooi maken (en wanneer ze zes tekeningen achter elkaar moeten maken is de eerste echt mooier dan de laatste) is dat een oefenbeweging die je zo af en toe doet, maar waar je niet een jaar mee vult. Hieronder een kladje om duidelijk te maken wat de bedoeling is.

Naast bovenstaande oefening staat veel in het teken van spiegelen naar links en rechts/onder en boven.
Nu gaan er stemmen op die zeggen dat de kinderen elke les moeten beginnen met het tekenen van het kruis waarmee ze hun papier in vieren delen. Dat is een goede oefening, maar zet kinderen die dat niet zo goed kunnen bij voorbaat al op een achterstand. En dus oefen ik die dingen wel eens, maar niet tijdens vormtekenen. Juist minder vormkrachtige kinderen moeten kunnen beginnen met rechte verdeellijnen. En dus mogen ze bij mij vouwen. En dus geef ik ze een vierkant papier. (De afgesneden stukken gebruik ik altijd voor andere opdrachten). Dat geeft precies de goede kaders waarbinnen je de oefening wilt doen.

Vandaag hebben we een blad gespiegeld. Ik doe dat voor op het bord en we bespreken de vorm. Het blad was niet helemaal recht.......het steeltje was wat krom. De ene kant van het blad was boller dan de andere kant. Hoe moet je dat nu naar beneden spiegelen? En hoe naar links? En rechts?
Eigenlijk gebruik ik weinig woorden. Ik doe en de kinderen kijken......Ze oefenen een beetje in de lucht, met hun vinger op papier en dan gaan ze aan de slag.
Ik vind het belangrijk om de vorm te maken met de kinderen erbij. Dan zien ze dat het ook bij mij wel eens mislukt........en er een moment  komt dat het dan maar zo is zoals het is. Want op een gegeven moment is dat zo. En dan maak je het gewoon zo mooi mogelijk af en kun je er nog heel tevreden over zijn. Vaak verzin ik er nog een klein detail bij wat ze mógen overnemen, maar wat niet hoeft. In dit geval zijn dat de kleine bloemetjes in het midden. Dat kwam vast omdat ik een vaasje lelietjes had gekregen dat naast het bord op de jaarfeesttafel stond.

Ik loop rond, prijs de klas, laat zo hier en daar wat werk zien en het is muisstil.

Dit noem ik altijd constructievormen. Die maak je minder uit de beweging. Je kijkt en begint, spiegelt en schaaft bij. Dit is een eenmalige tekening. Ik stel eisen aan de lijnen, die wil ik stevig zien en de achtergrond moet bijdragen aan het geheel. Het donkere lijntje aan de buitenkant is zo gegroeid. Dat hoeft niet, maar maakt je tekening wel mooi af.
En of de nerven anders mogen? Ja natuurlijk mag dat. We kijken er samen naar, kinderen zien heel goed waar het goed gelukt is en waar wellicht een foutje zit. Maar weet je, dat maakt het geheel niet minder mooi. Van veel oefenen leer je het meest!

Klas 3, vormkrachtige kinderen. Veel geoefend en veel structuur. Ik ben trots op het eindresultaat en dat zijn we dan met zijn allen.

Foto-lijstjes.......

Naast allerlei variaties in ronde vormen, oefen je ook de rechte lijnen.
Voor veel kinderen is dat moeilijk.
Een rechte lijn maken vraagt meer van je motoriek.
Maak met je vinger op tafel maar eens een ronde vorm, alsof je op papier tekent.
Doe daarna hetzelfde met een rechte lijn. Je voelt dat het een ander appèl doet op je gewrichten.
Rechte lijnen tekenen op een papier vraagt van je ogen ook iets anders. Je hebt steun aan de lijn van het papier, of aan de hoeken maar dat betekent ook dat je èn naar je lijn èn naar de rand van het papier moet kijken. Een rechte lijn van boven naar beneden tekenen is dan weer makkelijker dan van links naar rechts. Dat betekent ook dat de opdracht makkelijker is, als je je papier mag draaien. In klas 1 mag dat. In klas 3 zou je kunnen zeggen dat dat niet mag.........hm. Ik vind dat lastig. Als een verbod op het draaien van je papier betekent dat kinderen ontevreden zijn over het eindresultaat, vind ik dat niet prettig. Ik zou daar niet een opdracht als deze voor nemen.

Een papier vol fotolijstjes zou je jaarlijks opnieuw kunnen maken. Hoe verdeel jij je papier? Welke kleuren gebruik je? Daarin is door de jaren heen veel verandering te verwachten.

Ik deed deze oefening in de eerste klas.
Foto's uit het archief zou je kunnen zeggen. 
Al die tekeningen naast elkaar geven al een prachtig behangetje (en dat is niet gek op onze stoere beton-muren) en van sommigen zou ik zo een afdruk op een t-shirt willen maken.

En pop? Die lag te slapen terwijl wij alweer aan nieuw werk begonnen waren.

Je kunt aan de resultaten goed zien hoe verschillend de kinderen kijken, hoe het met hun overzicht en motoriek staat. Hoe het ene kind al het overzicht over het hele papier heeft en het andere nog van lijn naar lijn tekent (of helemaal opgaat in de vorm, zie foto 1, tweede van de bovenste rij). Bij de een is het al een samenhangend geheel en bij de ander moet er nog veel geoefend worden. Ik neem ook altijd de leeftijd van de kinderen mee. Er zijn kinderen die al 6 zijn (of al heel snel 7 worden in klas 1) en ik heb er ook een paar die pas 6 werden in de eerste. Het leeftijdsverschil kan dus meer dan een jaar zijn en dat kun je vaak (dus niet altijd ;-)) terugzien.
Tekeningen als deze laten mij  het belang van het vak zien.

IDEE: Ik houd ervan om schilderingen en tekeningen vaker te gebruiken. (Ik heb hele jaargangen schilderingen op zolder liggen.....van drie kinderen!) Dus eerst een kleurstemming schilderen en er daarna op vormtekenen. Je kunt dan ook witte krijtjes gebruiken.

Wat ik nu leuk zou vinden is als jullie, volwassen lezers, deze oefening ook zouden doen, er een foto van maken en mij die toesturen. Plaats ik ze hieronder. Als aanvulling, want eigenlijk ben ik zoveel juf dat ik het plezier van vormtekenen aan iedereen zou willen doorgeven.

Spiraal.

Steeds terugkerende vormteken-oefeningen zijn de oervormen.
We tekenen veel cirkels, vierkanten, driehoeken, spiralen, lemniscaten en vijfsterren (reken ik allemaal tot een oervorm, geen idee eigenlijk welke vormen daar precies toe behoren.....ik houd gewoon van dat woord: OER).

Vormtekenen is veel meer dan het tekenen van een vorm alleen. Vormen moet je voelen, vormen moet je zien, vormen moet je doen.
Vandaag hebben we een steeds terugkerende vorm getekend: de spiraal.

met dank aan Pinterest.

Weet je nog het spelletje van vroeger?' De boom die wordt hoe langer hoe dikker?'
Ik herinner me dat nog als een heerlijk spel dat ik op de kleuterschool deed. Kinderen in een lange sliert rondlopend op het plein, juf aan het begin. Juf loopt rond spiraalsgewijs naar binnen en langzaam verdicht de spiraal zich totdat de kinderen als een dikke stam in het midden staan. Dan zoekt juf haar weg naar buiten en langzaam komt de kluwen kinderen weer in beweging.........totdat de hele kring weer uitgewikkeld is en de laatste kinderen heel hard moeten rennen om de lange rij te blijven volgen. Een heerlijk spel vond ik dat. Het dicht in het midden tegen elkaar staan en het langzaam weer ontwikkelen tot een woest rennende kring.....Ik stond liever niet aan het einde, dat weet ik nog wel.

Wanneer je een spiraal tekent met kinderen moet je je goed bedenken dat een uitwikkelende spiraal iets anders teweegbrengt dan een inwikkelende spiraal. Inwikkelend werkt het verstillend, uitwikkelend werkt uitbundigheid in de hand......Beiden zijn goed op momenten.

Ik laat de kinderen graag een cirkel tekenen. Bladvullend.
Eerst maken we cirkels in de lucht, met de hele arm, dan vanuit de elleboog, dan kleiner vanuit de pols, dan alleen met een vinger. Groot, kleiner en allerkleinst en vanuit de cirkel ook de spiraal. Met de klok mee naar binnen en tegen de klok in naar buiten (of andersom) 'Hé juf, mijn cirkel gaat nu andersom......!'
'Nu alleen met de ogen juf!' Ja hoor, naar boven, links, beneden, rechts.......Alle kinderen voelen dan dat je ook spieren in het oog hebt. Een volkomen prettig gevoel is dat niet.
Pas dan doen we de cirkel op papier. Een 'beweegvorm' noem ik dat.
Keer op keer maak je de cirkel. Langzaam ontstaat de vorm zoals jij 'm hebben wilt.  (bij sommige kinderen plak ik het papier vast, dat werkt dan net makkelijker voor ze)

uit: Formenzeichnen (Verlag Freies Geistes-
leben)

Als de cirkel goed is komt de inwikkelende spiraal, vanuit die cirkelvorm. De krijtjes komen tot stilstand in het midden en dan wikkelen de kinderen hun spiraal uit. Doordat je de cirkel als begrenzing hebt, 'vliegen ze er niet uit'.

In de eerste klas zijn er kinderen die de lijnen heel dicht langs elkaar laten lopen. De activiteit van het inwikkelen is het belangrijkste. Nu, in klas 3 stel ik meer eisen. Er moet ruimte blijven om straks iets anders mee te doen ......ik wil er in gaan schrijven (heeft niets met vormtekenen te maken, maar waarom zou je een gemaakte tekening niet voor een taalopdracht kunnen gebruiken?)

Volkomen stil waren de kinderen aan het werk. Het vormteken-gedeelte is klaar, met de taalopdracht zijn ze bezig: 'een lente-woorden-slinger'. Hier een begin, morgen verder.

(Zien jullie de Madeliefjes?)

Op deze zonnige, winderige dag hebben we zowel in-wikkelende als uit-wikkelende spiralen getekend. Zonder ons hoofd te verliezen........Dat laten we dan in de pauze wel weer gebeuren, want wat waait het vandaag!

De rechte lijn.

Zingend worden de nieuwe eerste klassers welkom geheten aan het begin van het schooljaar.
Vanuit de kleuterklas lopen zij tussen een haag van kinderen door.
Op het hoofd een gouden kroon, in hun hand een zonnebloem.
Samen met hun ouders lopen ze de trap op en geven hun nieuwe juf een hand.

Welkom in de eerste klas
Wij wensen jou en elkaar
Een heel fijn jaar!

Die eerste dag in de eerste klas is natuurlijk een heel bijzondere dag.
Een van de dingen die je dan doet is: 'Het gesprek' voeren.

Je zou kunnen zeggen dat Het Gesprek het allereerste echte eerste klas-moment is.
'Waarom ben je op school?'
'Om te leren', zeggen dan alle kinderen.
En dan volgt een lange opsomming van wat de kinderen dan allemaal willen leren.
Ik weet nog dat één kind  eindeloos lang met zijn vinger in de lucht zat.
We hadden al van alles gehad en hij zei triomfantelijk : 'Wiskunde'.
Nou, daar had niemand van terug. Wiskunde.........

Na een mooie aanloop stel je dan ook de vraag:
'Wat is er allemaal recht in de wereld'.
Het raam, mijn tafel, het schoolbord, een hijskraan, een bloemstengel (er staan immers 20 zonnebloemen op een grote vaas!)
Het officiële moment breekt dan aan.
'Wie zou er een mooie rechte lijn op het bord kunnen tekenen?'
En dat gebeurt dan. Één voor één en in doodse stilte. Een rechte lijn, van boven naar beneden.
Bij elke lijn komt een naam te staan en aan het eind van de dag komen de ouders in de klas om al die lijnen te bewonderen.....
Hoe lang zal dit alles duren? Een uurtje? De dag duurt lang en er wordt ook nog veel gespeeld en getekend.
Effectieve leertijd heet dat. Iedereen luistert en iedereen let op.......Soms is 10 minuten effectieve leertijd al voldoende......kun je het een hele ochtend mee doen.

De rechte lijn.
Een heel jaar lang zal die lijn terugkomen. In het schrijven, in het tekenen en ook in het vormtekenen.